Ὁ Βίντερ ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸ ἀεροδρόμιο κι ἔφτασε σὲ μιὰ περιφερειακὴ γειτονιὰ τοῦ Σαντιάγο. Ἐκεῖ ἔγραψε τὸν πρῶτο στίχο του: Ὁ θάνατος εἶναι φιλία. Μετὰ πέταξε πάνω ἀπὸ κάτι ἀποθῆκες σιδηροδρόμου καὶ πάνω ἀπὸ αὐτὰ ποὺ ἔμοιαζαν ἐγκαταλελειμμένα ἐργοστάσια παρότι μέσα στοὺς δρόμους διέκρινε ἀνθρώπους νὰ σέρνουν χαρτόκουτα, παιδιά σκαρφαλωμένα σε φράχτες, σκυλιά. ᾿Αριστερά, στὴν ὥρα 9 τοῦ ρολογιοῦ, ἀναγνώρισε δύο ἀπέραντες παραγκουπόλεις ποὺ χωρίζονταν μεταξύ τους ἀπὸ τὶς γραμμές τοῦ τραίνου. Ἔγραψε τὸν δεύτερο στίχο: Ὁ θάνατος εἶναι Χιλή. Μετὰ γύρισε πρὸς τὴν ὥρα 3 καὶ πῆρε κατεύθυνση πρὸς τὸ κέντρο. ᾿Αμέσως φάνηκαν οἱ λεωφόροι, τὸ πλέγμα ἀπὸ ξίφη ἢ φίδια μὲ σβησμένα χρώματα, τὸ ἀληθινὸ ποτάμι, ὁ ζωολογικός κήπος, τὰ κτίρια ποὺ ἦταν τὸ καμάρι τοῦ φτωχοῦ γιὰ τοὺς κατοίκους τοῦ Σαντιάγο. Ἡ ἀπὸ ἀέρος θέα μιᾶς πόλης, ἔχει σημειώσει κάπου ὁ ἴδιος ὁ Βίντερ, εἶναι σὰν μιὰ σχισμένη φωτογραφία τὰ κομμάτια τῆς ὁποίας, ἀντίθετα μὲ αὐτὸ ποὺ πιστεύουμε, τείνουν νὰ ξεχωρίζουν τὸ ἕνα ἀπὸ τὸ ἄλλο, μιὰ ἀσύνδετη μάσκα, μιὰ κινούμενη μάσκα. Πάνω ἀπὸ τὴ Λὰ Μονέδα, ἔγραψε τὸν τρίτο στίχο: Ὁ θάνατος εἶναι εὐθύνη.
Μακάβριοι στίχοι γραμμένοι στον ουρανό με καπνό αεροπλάνου, φωτογραφίες που απεικονίζουν σκηνές φρικιαστικών εγκλημάτων ως τρόπαια τέχνης, δολοφονίες μεταμορφωμένες σε ασκήσεις υψηλής αισθητικής, αγαθοεργήματα που υπηρετούν έναν παρανοϊκό πατριωτισμό. Έχει η τέχνη όρια; Τι συμβαίνει όταν η πρωτοπορία συναντά τον φασισμό; Τι γίνεται όταν στη Χιλή του 1973 η ποίηση βρίσκει τους πρόθυμους πάτρωνές της στο πρόσωπο των χαϊδεμένων του καθεστώτος Πινοσέτ;
Το ερώτημα της λογοτεχνίας και της τέχνης γενικότερα, των ηθικών ορίων τους, της πολιτικής τους ευθύνης και του σκοτεινού μικρόκοσμου τους, διατρέχει σαν αρτηρία ολόκληρο το έργο του μεγάλου Χιλιανού Ρομπέρτο Μπολάνιο. Συγγραφέας που χαρακτηρίζεται από μια οικουμενικότητα που καλύπτει ολόκληρο τον ισπανόφωνο κόσμο από τη Χιλή ως το Μεξικό και από εκεί ως τις ακτές της Μεσογείου στην Καταλονία, ο πολύ νωρίς χαμένος Μπολάνιο που πέθανε μόλις στα πενήντα του, έχει αναδειχθεί γνήσιος επίγονος του Μπόρχες και κληρονόμος των μεγάλων λαβυρινθωδών αφηγήσεων, της έντεχνης δημιουργίας αποκρύφων ντοκουμέντων και της συστηματικής διάβρωσης των ορίων ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό.
Η νουβέλα Μακρινό Αστέρι, στην οποία ο Μπολάνιο παραδίδει τα σκήπτρα της αφήγησης στο λογοτεχνικό του alter-ego Αρτούρο Μπελάνο, φιγούρα που συναντάμε σε πολλά από τα έργα του όπως στους Άγριους Ντετέκτιβ, επεκτείνει μια ιστορία που οι αναγνώστες πρωτοσυνάντησαν, σε εμβρυακή μορφή, στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου Η ναζιστική λογοτεχνία στην Αμερική.
Ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Κάρλος Βίντερ, γνωστός αρχικά ως Αλμπέρτο Ρουίς-Τάγκλε, είναι ένας νεαρός ποιητής που συχνάζει στα λογοτεχνικά εργαστήρια του Κονσεψιόν λίγο πριν το πραξικόπημα. Γοητευτικός, μυστηριώδης, με αριστοκρατικούς τρόπους και αινιγματική ποίηση, ο Βίντερ φαίνεται να ενσαρκώνει το ιδεώδες του ρομαντικού καλλιτέχνη. Όμως μετά τις 11 Σεπτεμβρίου 1973, όταν ο Πινοσέτ ανατρέπει τον Αλιέντε, ο Βίντερ αποκαλύπτει το αληθινό του πρόσωπο: γίνεται πιλότος της πολεμικής αεροπορίας και βασανιστής, συμμετέχει σε εξαφανίσεις αντιφρονούντων, ενώ παράλληλα συνεχίζει την "καλλιτεχνική" του δραστηριότητα. Η τέχνη του Βίντερ γίνεται όλο και πιο ακραία: γράφει ποιήματα με καπνό στον ουρανό πάνω από τις φυλακές όπου βασανίζονται πολιτικοί κρατούμενοι, οργανώνει μυστικές εκθέσεις φωτογραφίας με εικόνες των θυμάτων του, μετατρέπει τη βία σε περφόρμανς.
Πολιτικό θρίλερ, μεταφυσική αλληγορία, ιστορική μαρτυρία και φιλοσοφικός στοχασμός πάνω στη φύση του κακού, το Μακρινό Αστέρι λειτουργεί σε πολλαπλά επίπεδα επεκτείνοντας αρκετά την ολιγοσέλιδο αφήγηση που συναντά κανείς στην Ναζιστική Λογοτεχνία στην Αμερική, κλείνοντας παράλληλα το μάτι και στο έργο Νυχτωδία της Χιλής και τον συντηρητικό καθολικό ιερέα και κριτικό λογοτεχνίας Σεμπάστιαν Ουρούτια Λακρουά, ένα χαρακτήρα που για τον εξόριστο Μπολάνιο συμβολίζει το καλλιτεχνικό κατεστημένο που έμεινε, συμβιβάστηκε και συνεργάστηκε με το καθεστώς του Πινοσέτ.
Η πρόζα του Μπολάνιο είναι ταυτόχρονα ψυχρή και πυρετώδης, κλινική και λυρική. Κινείται ανάμεσα στο ντοκουμέντο και την ποίηση με τη ρευστότητα ενός σκιαγράφου. Ιδιαίτερα αριστοτεχνική είναι η απόδοση των αεροπορικών επιδείξεων του Βίντερ: όταν γράφει στον ουρανό ο Μπολάνιο καταφέρνει να συλλάβει την τρομακτική ποίηση της στιγμής, τον τρόπο που η βία μπορεί να μεταμφιεστεί σε υψηλή τέχνη. Η περιγραφή της πόλης από ψηλά αποκαλύπτει τη μαεστρία του Μπολάνιο στη δημιουργία εικόνων που λειτουργούν ταυτόχρονα ως ρεαλιστική παρατήρηση και ως μεταφορά για την κατακερματισμένη πραγματικότητα της δικτατορίας. Είναι αυτή η ικανότητά του να βρίσκει την ακριβή γλωσσική ισορροπία ανάμεσα στο ωραίο και το φρικτό που κάνει το Μακρινό Αστέρι αξέχαστο και ανησυχητικό.
Η νουβέλα εγείρει θεμελιώδη ερωτήματα. Μπορεί η αισθητική καινοτομία να δικαιολογήσει την ηθική τερατωδία; Πώς διαχωρίζουμε την τέχνη από την πολιτική της; Τι κάνουμε με τα έργα τέχνης που δημιουργήθηκαν από εγκληματίες; Ο Μπολάνιο δεν προσφέρει παρηγοριά ή εύκολες απαντήσεις. Αντίθετα, μας υποχρεώνει να κοιτάξουμε κατάματα την άβυσσο όπου η ομορφιά και η φρίκη, η δημιουργία και η καταστροφή, συγχωνεύονται σε ένα σημείο τυφλό.
Το Μακρινό Αστέρι είναι τελικά ένα έργο για τη μνήμη και τη λήθη, για τους τρόπους που η ιστορία επιστρέφει να μας στοιχειώσει. Ο Βίντερ στο τέλος χάνεται, αλλά η σκιά του παραμένει, όπως παραμένουν οι σκιές όλων των δικτατοριών και των συνενόχων τους. Ο Μπολάνιο μας υπενθυμίζει ότι το κακό δεν είναι πάντα άσχημο, ότι μερικές φορές έρχεται ντυμένο με τα ρούχα της πρωτοπορίας, μιλώντας τη γλώσσα της υψηλής τέχνης. Και αυτό, ίσως, είναι το πιο τρομακτικό μάθημα του βιβλίου.
