Λέγεται ότι οι αστροναύτες που βλέπουν με δέος και θαυμασμό την γη από το διάστημα, σαν μια τεράστια μπλε σφαίρα, απόκοσμα όμορφη μέσα στην απεραντοσύνη του διαστήματος και απελευθερομένη από ανθρώπινες συμβάσεις όπως τα σύνορα, αποκτούν μια νέα οπτική για την ανθρωπότητα, δέχονται μια επιφύτηση που επιφέρει μια γνωστική αλλαγή στη συνείδηση, μια αλλαγή στην κοσμοθεωρία τους. Αυτό το Overview effect όπως ονομάζεται, κάνει τους πιονέρους του διαστήματος να αποκτήσουν μια αίσθηση της ανθρωπότητας ως κάτι ενιαίο και συχνά τους μεταμορφώνει σε προπαγανδιστές της διεθνής συνεργασίας και των περιβαλλοντικών σκοπών. Το διάστημα τους μεταμορφώνει.
Υπάρχει κάτι πηγαία αισιόδοξο που σπρώχνει την ανθρωπότητα προς τα έξω, προς την εξερεύνηση και την ανακάλυψη. Κάποτε το σύνορο ήταν οι ατέλειωτοι γαλάζιοι ωκεανοί· σήμερα το αχανές κενό του διαστήματος. Τον 20ο αιώνα η ανθρωπότητα – ναι, πληθυντικός, η ανθρωπότητα, γιατί, όπως και στα της επιστήμης, η αβέβαιη κατάκτηση του διαστήματος είναι συλλογική υπόθεση, κάτι που μας ξεπερνά σαν είδος – για πρώτη φορά έστρεψε το βλέμμα στο διάστημα και για πρώτη φορά άφησε πίσω της τον μητρικό πλανήτη για να πάει εκει που κανείς άλλος δεν έχει ταξιδέψει. Από τότε, με αργά και σταθερά βήματα, η έρευνα και η επιστήμη προχωρά προς τα εμπρός.
Ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός(International Space Station - ISS), είναι ένα από τα βασικά εργαλεία που προωθούν αυτό τον στόχο. Επανδρωμένος ανά πάσα στιγμή από έξι αστροναύτες διαφορετικών εθνικοτήτων, που μένουν εκεί εως και εννιά μήνες, αποτελεί ένα εργαστήριο σε τροχιά που παράγει ασταμάτητα δεδομένα τα οποία σπρώχνουν την ανθρωπότητα πιο βαθιά στο διάστημα. Οι άνθρωποι αυτοί, που ταξιδεύουν με ταχύτητα 27.000 χιλιομέτρων την ώρα κάνοντας έτσι δεκαέξι τροχιές γύρω από την γη την μέρα, μένουν για μήνες απομονωμένοι σε ένα ασφυκτικά κλειστό χώρο, μακριά από τους δικούς τους ανθρώπους και τις ζωές τους που τρέχουν, μόνοι μαζί, σε μια εμπειρία που είναι αποτέλεσμα πολυετών προετοιμασιών, που τους αλλάζει για πάντα ψυχολογικά αλλά και σωματικά.
Μια ημέρα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, δεκαέξι τροχιές γύρω από τη γη, έξι αστροναύτες, οι σκέψεις τους, τα πάθη τους και πάνω από όλα το σχεδόν μεταφυσικό δέος για την μεγάλη γαλάζια σφαίρα πάνω από την οποία ταξιδεύουν. Αυτή είναι η θεματική την οποία επιλέγει η Σαμάνθα Χάρβεϊ για το βιβλίο της Τροχιές το οποίο κέρδισε το βραβείο BOOKER 2024. Το μικρό και καλογραμμένο βιβλίο που έχει χαρακτηριστεί ως “ένα γράμμα αγάπης προς την ανθρωπότητα”, από την μια αναδεικνύει την μοναδική ομορφιά του πλανήτη που είναι σπίτι μας, πετώντας πάνω από έρημους, πεδιάδες, οροσειρές και παγετώνες, βλέποντας στη διάρκεια του της μια μέρα δεκαέξι φορές την ανατολή και την δύση του ηλίου, και από την άλλη δίνει φωνή στο πλήρωμα του σκάφους, εξερευνώντας την ρουτίνα του σκάφους και τη μεταξύ τους δυναμική αλλά και τις σκέψεις τους για τον κόσμο, την ζωή, για τους αγαπημένους που άφησαν πίσω.
Με την μινιμαλιστική, σχεδόν απούσα πλοκή, η Σαμάνθα Χάρβεϊ σπρώχνει τον αναγνώστη σε ένα ολιστικό στοχασμό περί του κόσμου μας, τον κάνει να ζήσει το δικό του Overview Effect. Η όμορφα γραμμένη αφήγηση προσφέρει συναισθηματικά highs και lows, όμως στο τέλος αφήνει μια αισιόδοξη επίγευση για τους επόμενους στόχους του διαστρικού ταξιδιού, κλείνοντας το μάτι και στο πρόγραμμα Artemis που υπόσχεται να ξαναπάει τον άνθρωπο στην σελήνη.
Μικρό, ευχάριστο και αισιόδοξο. Από τις εκδόσεις Gutenberg.
Η Σαμάνθα Χάρβεϊ (Samantha Harvey) είναι Βρετανίδα συγγραφέας, γνωστή για το λυρικό και βαθιά στοχαστικό ύφος της. Τα έργα της ασχολούνται συχνά με τη μνήμη, τη συνείδηση και την ανθρώπινη ψυχολογία. Το πρώτο της μυθιστόρημα, The Wilderness (2009), αφηγείται την ιστορία ενός άνδρα με Αλτσχάιμερ και τιμήθηκε με πολυάριθμες διακρίσεις. Άλλα γνωστά έργα της περιλαμβάνουν τα All Is Song, Dear Thief και The Western Wind. Η Χάρβεϊ έχει επίσης γράψει δοκίμια και διδάσκει δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο του Bath Spa. Το ύφος της χαρακτηρίζεται από βάθος, ενδοσκόπηση και φιλοσοφική διάθεση. Κέρδισε το βραβέιο Booker 2024 για το βιβλίο της Orbital.